ફોઇનું નામ – વસુમતી : સરનામું – સાબરમતી

[vc_row row_height_percent="0" overlay_alpha="50" gutter_size="3" shift_y="0"][vc_column][vc_column_text]

[caption id="attachment_48371" align="aligncenter" width="240"] વસુમતી નવીનચન્દ્ર શાહ / Vasumati Navinchandra Shah 31-08-1937થી 01-12-2015[/caption]

ગોધરામાં જન્મેલા, સ્કૂલે ગયેલા, પૂનામાં કૉલેજ ભણેલા વસુફોઈ લગ્ન કર્યાના બીજા દિવસથી અમદાવાદના સાબરમતીમાં રહેવા આવી ગયા હતા. એમ તો એ નવા વાડજમાં પણ રહ્યા અને ઇઠ્યોતેર વર્ષની ઉંમરે વસ્ત્રાપુરના ઘરમાં અવસાન પામ્યા ત્યારે ત્રણ દીકરીઓ અને એક દીકરાનો પરિવાર સાથે હતો. ચાર સંતાનોની માતા એવા ફોઇએ પાંચ બાળકોને લાડ-પાન લડાવ્યા, જીદ – માગણી સંતોષી, સાથે બેસાડીને ભણાવ્યા અને વખત આવ્યે સૌને પોતપોતાના જીવનમાં થાળે પણ પાડ્યા. આ પાંચમું બાળક એટલે મારા પપ્પા સદગત પ્રફુલભાઈ મોદી. ઉંમરમાં પપ્પાથી માત્ર ત્રણ વર્ષ મોટા વસુફોઇને તેમનાથી મોટી ત્રણ બહેનો (સ્વ. મધુકાન્તાબહેન પરીખ, સ્વ. જસુબહેન પરીખ, ચંપાબહેન પરીખ) અને એક મોટાભાઈ હસમુખભાઈ શાહ.

ઉંમર – અવસ્થાને કારણે બા – દાદા (લલિતાબહેન અને મહાસુખલાલ શાહ)ને વતન ગોધરાના ઘરમાં એકલા રાખવાનું કે અન્ય સ્વજનોની જવાબદારી પર છોડવાનું શક્ય નહોતું. બૅન્ક ઑફ બરોડાની નોકરીમાં પ્રમોશન / બઢતી મળતા મોટાકાકાને પૂના જવું અનિવાર્ય થયું ત્યારે તેઓ તેમનાથી નાના ભાઈ – બહેનને પણ સાથે પૂના લઈ ગયા. પ્રફુલ અને વસુ. બન્નેના સ્કૂલથી આગળના અભ્યાસ માટે પણ એ જરૂરી હતું. ફોઈ બી.એ થયા અને પપ્પાએ વાયરલેસ ઓપરેટરનો કોર્સ કર્યો. પૂનાથી મોટાકાકાની બદલી લંડનની બ્રાન્ચમાં થતા બા-દાદા અને ભાઈ-બહેન ગોધરા પરત આવ્યા.

લગ્નની સુવર્ણજયંતિ ઉજવીને વિદાય થયેલા વસુફોઈ પચાસ વર્ષ પહેલા પરણીને અમદાવાદ આવવાના હતા તેના દિવસો અગાઉથી તેમને ઘર-પરિવાર અને બહેનપણીઓ પાસેથી ખૂબ બધી સલાહો મળવા લાગી હતી. તેનું એકમાત્ર કારણ નાની ઉંમર અને ગોધરા જેવા પ્રમાણમાં નાના ગામથી અમદાવાદ જેવા મોટા શહેરમાં કરવાનું લગ્ન સ્થળાંતર. જો કે પાછલા વર્ષોમાં ફોઈએ એકવાર મને કહ્યું હતું કે અમદાવાદ આવીને રહેવાની તેમને પોતાને કોઈ ખાસ ફીકર નહોતી. કેમ કે તેમનાથી મોટા જસુબહેન અને માસીયાઈ બહેન (બીજા સગપણે જેઠાણી) ચંપાબહેન / http://binitmodi.com/2016/03/%E0%AA%9A%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE-%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B2-%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B9-%E0%AA%89%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%87/ પહેલેથી અમદાવાદમાં જ રહેતા હતા અને તેમનો સાથ મળી રહેવાનો હતો તેની ખાતરી હતી.

એમ તો પરિવારના સૌ કોઇને જ તેમનો સાથ જીવનભર મળી રહેવાનો હતો. તેમના પરિચયમાં આવનારું ભાગ્યે જ કોઈ એવું હશે જેને વસુફોઈ મદદરૂપ ન થયા હોય. સાજા સમા હોવ કે માંદગી, સારો – માઠો કોઈ પણ પ્રસંગ હોય, અમદાવાદમાં કે ક્યાંય પણ...તેમના ખુદના વિષમ સંજોગો હોય તો પણ વસુબહેન મદદ કરવા આવી પહોંચશે તેવી ખાતરી રાખી શકાતી. આવી ખાતરી એટલા માટે પણ રાખી શકાતી કેમ કે ફોઈના ઘરમાં તેમના સાસુ ચંદનબા હતા. નીતા – લીનાબહેનના લગ્ન થયા ત્યાં સુધી...અરે...નીકીનો (લીનાબહેનની દીકરી) જન્મ થયો ત્યાં સુધી હતા. ચંદનબા...ચંદનબહેન નટવરલાલ શાહ...ખૂબ મળતાવડા. નજીક જઇને મળીએ એટલે હેતથી માથે હાથ ફેરવે. એક વાર એવું થયું કે ફોઈના સાબરમતીના ઘરમાં આરામખુરશીમાં બેઠેલા પપ્પાના માથા પર રેડિયો પડ્યો. શૉ કેઇસમાં ગોઠવાયેલો, વાલ્વવાળો, મલ્ટીબૅન્ડ એવો વજનદાર રેડિયો. શૉ-કેઇસના નકુચા ઢીલા પડ્યા હશે તે પપ્પાના માથા પર પડ્યો. ચંદનબા ક્યાંય સુધી પપ્પાના માથે હાથ ફેરવતા રહ્યા હોય એવું સાત-આઠ વર્ષની ઉંમરે જોયેલું દ્રશ્ય યથાતથ યાદ છે. સાથે – સાથે પૂછતા પણ જાય...“ભઈ, બવ વાગ્યું...નહીં?”

ફોઈના ખુદના બા બન્યાના અડતાલીસ કલાકમાં જ ચંદનબા ચાલ્યા ગયા. એમ વિચારીને કે, ‘વસુ’ પોતે પણ બા બની ગઈ તો હવે એક ઘરમાં બે બાનું શું કામ છે? ચંદનબાને તેમની ઇચ્છા મુજબની ધર્મયાત્રા કરાવવા નવીનફુઆ – વસુફોઈએ અંગત પ્રશ્નો જો કોઈ હોય તો તેને પણ તત્કાળ તો દૂર હડસેલીને તેમને જાત્રા કરાવવાને જ પ્રાધાન્ય આપ્યું હતું.

પારસી ચાલ સ્થિત ફોઈના સાબરમતીના ઘરે મોટેભાગે ઉનાળા વૅકેશન દરમિયાન મારે રહેવા જવાનું થાય. સાંજ પડ્યે ઠંડા પહોરે બા (ફોઈના સાસુ) રામનગર – જવાહરચોકના રામજી મંદિર દર્શને મને, દિવ્યાંગને અને ગોપીબહેનને લઇને જાય. ઘરે પાછા વળતા બાળકોને પિપરમિન્ટ વહેંચતા દાદાના ઘર પાસે અવશ્ય ઊભા રહે. દાદા આઘા-પાછા હોય તો રાહ જોઇને પણ પિપરમિન્ટ લઇને જ આગળ વધવાનું એવો ચંદનબાનો આગ્રહ રહેતો. આજે પિસ્તાલીસ પાર કર્યા પછી એવું લાગે છે કે આ તેમણે આપેલા સંસ્કાર હતા. આજે પણ ઘરમાં અરવિંદફુઆ, ગિરીશભાઈ કે તેમના જેવા કોઈ વડીલ પાસેથી મળ્યાની પાંચમી – દસમી મિનિટે પિપરમિન્ટ ન મળે તો માગી લેતા કોઈ સંકોચ નથી થતો. શેને માટે થવો જોઇએ?

સગપણમાં ભાભી એવી મારી મમ્મી સાથે ફોઇને બહેનપણા હતા. ઉંમરમાં ઘણો બધો તફાવત નહીં હોવાનો કે એક જ પરિવારના સૌથી નાના ભાઈ-બહેન હોવાનો આ આડકતરો લાભ હતો. એ પણ સમજાય છે કે ફોઈની વિદાય પછી મમ્મી (સુધાબહેન મોદી) માટે કપરો સમય છે. છેલ્લા દાયકામાં ફોઈ-ફુઆ પરિવાર સાથે વસ્ત્રાપુર રહેવા આવી ગયા પછી તો ભૌગોલિક અંતર પણ ન રહ્યું જે એક જમાનામાં સિત્તેરના દાયકામાં જોજનો જેવું લાગતું હતું. કેમ કે અમે મણિનગર રહેતા અને વસુમતીફોઈ સાબરમતી.

સ્ટેટ બૅન્કની નોકરીમાં બઢતીના વર્ષો અમદાવાદ બહાર ગાળ્યા પછી પુનઃ એકવાર પપ્પાની બદલી અમદાવાદ થઈ ત્યારે વસતી, વિસ્તાર અને સમૃધ્ધિથી ફાટ-ફાટ થતા અમદાવાદમાં આશરો આપનારું ઘર તાત્કાલિક મળે એમ નહોતું. બૅન્ક પણ એ વ્યવસ્થા ચોક્કસ સમયગાળા પછી જ કરી શકે તેમ હતી. એવો લાભ લેવા જતાં અમદાવાદ જેવા શહેરમાં થયેલી બદલી અને કાયમી વસવાટની તક ગુમાવવી પડે તેમ હતી. એ સમયે વસુફોઈ જ પપ્પાની મદદે આવ્યા. પપ્પા સાબરમતીના ઘરમાં છ મહિના ઉપરાંતના સમય માટે રહ્યા. ટીફીન ખાવાની ટેવ ન ધરાવતા પપ્પાને (પ્રફુલ મોદી / http://binitmodi.com/2013/10/%E0%AA%AA%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AA%BE-%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82-%E0%AA%AA%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%82-%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D/) નવ-સાડા નવે ગરમાગરમ થાળી પીરસીને બૅન્કમાં મોકલતા રહ્યા. એટલે તો કહું છું કે ચાર સંતાનોના મમ્મી એવા વસુફોઈએ પાંચ જણને થાળે પાડ્યા હતા. ખોટું કહ્યું?

વસુફોઈની વાત જેમ એમના સાસુના ઉલ્લેખ વગર થઈ શકતી નથી તેમ એમના મદદગાર થવાના એકાધિક પ્રસંગો વગર પણ થઈ શકે તેમ નથી. મહેમાનની અવર-જવર વધવાની હોય ત્યારે પણ એમની મદદ લઈ શકાય અને માંદગીના દહાડા ટૂંકા કરવા માટે પણ. અથાણાની ધોમધખતી સિઝનમાં પણ તેમને યાદ કરી શકાય અને દિવાળીના નાસ્તા બનાવવાની તૈયારી કરતી વખતે પણ. દિવાળીના દિવસો પછી તરત વિદાય પામેલા વસુફોઈનું જેવું હેત મારા પપ્પા પામ્યા એવો લાભ અનિશા – દિવ્યાંગની પુત્રી ધૃવિશા અને પુત્ર ધૈર્ય તેમજ દોહિત્ર તપનના (નીતાબહેનનો દીકરો / http://binitmodi.com/2013/12/%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%A4%E0%AA%BE-%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B2-%E0%AA%AA%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%96-%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80-%E0%AA%AC%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A8-%E0%AA%AA/) સંતાન જાહનવી સુધી પહોંચ્યો એ અમારે પરિવારને મન મોટી દિવાળી છે.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]